Η παραληρητική διαταραχή είναι μια ψυχιατρική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας ή περισσότερων ψευδαισθήσεων, οι οποίες είναι σταθερές ως πεποιθήσεις και δεν βασίζονται στην πραγματικότητα. Ο ασθενής δεν μπορεί να διακρίνει τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό. Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή συχνά έχουν υψηλό επίπεδο λειτουργικότητας και μπορεί να είναι σε θέση να εκτελούν τις καθημερινές τους δραστηριότητες και να κατέχουν θέσεις εργασίας, αλλά οι πεποιθήσεις τους μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στις κοινωνικές τους σχέσεις και να παρεμποδίσουν την ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις. Οι παραληρητικές ιδέες μπορεί να είναι παράξενες, όπως η πεποίθηση ότι το σώμα του ατόμου ελέγχεται από μια εξωτερική δύναμη, ή μη παράξενες, όπως η πεποίθηση ότι το άτομο παρακολουθείται ή εξαπατάται. Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί υπότυποι της παραληρηματικής διαταραχής, όπως οι ερωτομανείς, οι μεγαλοπρεπείς, οι ζηλόφθονοι, οι καταδιωκτικοί και οι σωματικές. Η παραληρητική διαταραχή αντιμετωπίζεται συνήθως με ένα συνδυασμό φαρμάκων και ψυχοθεραπείας .
Γενικές Πληροφορίες
Τι είναι η παραληρηματική διαταραχή;
Η παραληρητική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας ή περισσότερων παραληρητικών ιδεών που επιμένουν για τουλάχιστον ένα μήνα. Οι παραληρητικές ιδέες είναι ψευδείς πεποιθήσεις που δεν βασίζονται στην πραγματικότητα και τις οποίες το άτομο συνεχίζει να διατηρεί ακόμη και όταν έρχεται αντιμέτωπο με στοιχεία που αποδεικνύουν το αντίθετο. Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή μπορεί να έχουν μια ποικιλία διαφορετικών τύπων ψευδαισθήσεων, όπως ψευδαισθήσεις καταδίωξης (πιστεύοντας ότι οι άλλοι θέλουν να τους πιάσουν), ψευδαισθήσεις μεγαλείου (πιστεύοντας ότι είναι κάποιος διάσημος ή σημαντικός) ή ψευδαισθήσεις αναφοράς (πιστεύοντας ότι τα γεγονότα στον κόσμο σχετίζονται άμεσα με αυτούς). Η παραληρητική διαταραχή μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, καθώς τα άτομα με αυτή την κατάσταση συχνά δεν πιστεύουν ότι υπάρχει κάτι λάθος με τις πεποιθήσεις τους.
Ποιοι είναι οι τύποι παραληρηματικών διαταραχών;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι παραληρηματικής διαταραχής, οι οποίοι καθορίζονται με βάση το κύριο θέμα των παραληρητικών ιδεών που βιώνει το άτομο. Οι βασικοί τύποι της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνουν:
- Ερωτομανής τύπος: Αυτός ο τύπος παραληρηματικής διαταραχής χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις ότι κάποιος, συχνά κάποιος διάσημος ή σημαντικός, είναι ερωτευμένος με το άτομο.
- Μεγαλοπρεπής τύπος: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις μεγαλείου, όπως η πεποίθηση ότι κάποιος έχει ιδιαίτερες δυνάμεις, ικανότητες ή ταλέντα.
- Τύπος Ζηλοτυπίας: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις ότι ο σύντροφος του ατόμου είναι άπιστος.
- Διωκτικός τύπος: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις ότι κάποιος κακομεταχειρίζεται, οτι καταπιέζεται ή ότι παρενοχλείται.
- Σωματικός τύπος: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις που σχετίζονται με σωματικές αισθήσεις ή σωματικές λειτουργίες.
- Μικτός τύπος: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από συνδυασμό δύο ή περισσότερων από τους παραπάνω τύπους ψευδαισθήσεων.
- Απροσδιόριστος τύπος: Αυτός ο τύπος διαγιγνώσκεται όταν οι παραληρητικές ιδέες δεν εντάσσονται σε καμία από τις συγκεκριμένες κατηγορίες που αναφέρονται παραπάνω.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της παραληρηματικής διαταραχής και της σχιζοφρένειας;
Η σχιζοφρένεια είναι ένα φάσμα καταστάσεων που περιλαμβάνουν ψυχωτικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Αποδιοργανωμένη ομιλία ή συμπεριφορά.
- Αρνητικές εκδηλώσεις (μείωση του συναισθήματος στις εκφράσεις του προσώπου και στα κίνητρα του ατόμου).
- Η παραληρητική διαταραχή διαφέρει από τη σχιζοφρένεια επειδή δεν υπάρχουν άλλα ψυχωτικά συμπτώματα εκτός από τις ψευδαισθήσεις.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τη σχιζοφρένεια, η παραληρητική διαταραχή είναι σχετικά σπάνια και η καθημερινή λειτουργικότητα δεν είναι τόσο διαταραγμένη όσο στη σχιζοφρένεια.
Ποιον επηρεάζει η παραληρητική διαταραχή;
Η παραληρητική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε άτομο, αλλά είναι πιο συχνή στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας (πάνω απο 40 ετών) και διαγιγνώσκεται συχνότερα στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Η πάθηση είναι σχετικά σπάνια, με εκτιμώμενο επιπολασμό 0,2% στον γενικό πληθυσμό. Η παραληρητική διαταραχή μπορεί να σχετίζεται με σημαντική δυσφορία και έκπτωση της λειτουργικότητας τους.
Τα άτομα που τείνουν να είναι κοινωνικά απομονωμένα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν παραληρητική διαταραχή.
Αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες περιλαμβάνουν:
- Μετανάστες που αντιμετωπίζουν γλωσσικά εμπόδια.
- Άτομα που είναι κωφά.
- Άτομα με προβλήματα όρασης.
- Οι ηλικιωμένοι.
Ποιος είναι ο πιο κοινός τύπος παραληρηματικής διαταραχής;
Ο πιο συνηθισμένος τύπος παραληρηματικής διαταραχής είναι ο καταδιωκτικός τύπος – όταν κάποιος πιστεύει ότι οι άλλοι θέλουν να τον βλάψουν, παρά τις αποδείξεις για το αντίθετο.
Συμπτώματα και Αιτίες
Ποια είναι τα σημεία και τα συμπτώματα της παραληρηματικής διαταραχής;
Το κύριο σύμπτωμα της παραληρηματικής διαταραχής είναι η παρουσία μιας ή περισσότερων παραληρητικών ιδεών που επιμένουν για τουλάχιστον ένα μήνα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της κατάστασης είναι ότι το άτομο συχνά δεν έχει αυτογνωσία ότι οι παραισθήσεις του είναι προβληματικές. Δεν είναι σε θέση να αποδεχτούν ότι οι παραισθήσεις τους είναι παράλογες ή ανακριβείς, ακόμη και αν αναγνωρίζουν ότι άλλοι άνθρωποι θα περιέγραφαν τις παραισθήσεις τους με αυτόν τον τρόπο.
Ο θυμός και η βίαιη συμπεριφορά μπορεί να είναι παρούσες αν κάποιος βιώνει διωκτικές, ζηλοτυπικές ή ερωτομανείς ψευδαισθήσεις.
Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή μπορεί επίσης να αναπτύξουν άγχος ή/και κατάθλιψη ως αποτέλεσμα των παραληρητικών ιδεών.
Τα πρώιμα συμπτώματα της παραληρητικής διαταραχής μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αισθήματα εκμετάλλευσης.
- Ενασχόληση με την αφοσίωση ή την αξιοπιστία των φίλων.
- Τάση να διαβάζει κανείς απειλητικά νοήματα σε καλοήθη σχόλια ή γεγονότα.
- Επίμονη μνησικακία.
- Προθυμία αντίδρασης και ανταπόκρισης σε αντιλαμβανόμενες προσβολές.
Άλλα σημεία και συμπτώματα της παραληρηματικής διαταραχής μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Δυσφορία με τις παραληρητικές ιδέες
- Δυσκολία στη λειτουργία της καθημερινής ζωής λόγω των παραληρητικών ιδεών
- Πίστη στις ψευδαισθήσεις παρά τις αποδείξεις για το αντίθετο
- Δυσκολία στην επικοινωνία ή στην εξήγηση των παραληρητικών ιδεών στους άλλους
- Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων ή στην κατάλληλη αντίδραση σε γεγονότα
- Απομόνωση ή απόσυρση από τις κοινωνικές δραστηριότητες
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν εμφανίζουν όλα τα άτομα με παραληρητική διαταραχή όλα αυτά τα σημεία και συμπτώματα και τα συγκεκριμένα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της παραίσθησης και τις μοναδικές συνθήκες του ατόμου.
Τι προκαλεί την παραληρηματική διαταραχή
Η ακριβής αιτία της παραληρηματικής διαταραχής δεν είναι γνωστή, αλλά πιστεύεται ότι σχετίζεται με έναν συνδυασμό γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η παραληρητική διαταραχή τείνει να εμφανίζεται συχνά στα μέλη της οικογένειας, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει μια γενετική συνιστώσα στην πάθηση. Επιπλέον, ορισμένες εμπειρικές καταστάσεις της ζωής, όπως το παρατεταμένο στρες ή η έκθεση σε τραυματικά γεγονότα, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης παραληρηματικής διαταραχής.
Ψυχολογικοί παράγοντες, όπως το ιστορικό ψυχολογικών προβλημάτων ή τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη παραληρηματικής διαταραχής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν θα αναπτύξουν όλοι όσοι έχουν αυτούς τους παράγοντες κινδύνου παραληρητική διαταραχή και δεν είναι γνωστό γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στην διαταραχή από άλλους.
Διάγνωση και εξετάσεις
Πώς διαγιγνώσκεται η παραληρηματική διαταραχή;
Η διάγνωση της παραληρηματικής διαταραχής γίνεται συνήθως από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως ψυχίατρο ή ψυχολόγο, με βάση μια ενδελεχή αξιολόγηση των συμπτωμάτων και του ιατρικού ιστορικού του ατόμου. Για να διαγνωστεί ένα άτομο με παραληρητική διαταραχή, πρέπει να έχει μία ή περισσότερες ψευδαισθήσεις που επιμένουν για τουλάχιστον ένα μήνα, και αυτές οι ψευδαισθήσεις δεν πρέπει να οφείλονται στις επιπτώσεις της κατάχρησης ουσιών, μιας ιατρικής κατάστασης ή μιας άλλης ψυχικής διαταραχής.
Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας συνήθως θα ρωτήσει το άτομο για τις παραληρητικές ιδέες και τις πεποιθήσεις του και θα ρωτήσει επίσης για τη συνολική του λειτουργικότητα και για τυχόν άλλα συμπτώματα που μπορεί να βιώνει. Μπορεί να είναι απαραίτητο να μιλήσει με μέλη της οικογένειας ή άλλα άτομα που βρίσκονται κοντά στο άτομο, προκειμένου να κατανοήσει πλήρως τα συμπτώματά του και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τη ζωή του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί επίσης να παραγγείλει εργαστηριακές εξετάσεις ή άλλες ιατρικές εξετάσεις για να αποκλείσει το ενδεχόμενο οι παραισθήσεις να οφείλονται σε κάποια ιατρική πάθηση ή στη χρήση ουσιών.
Μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα καθορίσει αν το άτομο πληροί τα κριτήρια για την παραληρητική διαταραχή και, αν ναι, θα θέσει διάγνωση και θα συστήσει πορεία θεραπείας.
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Πώς αντιμετωπίζεται η παραληρητική διαταραχή;
Η παραληρητική διαταραχή είναι μια κατάσταση ψυχικής υγείας που χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας ή περισσότερων ψευδαισθήσεων, οι οποίες είναι σταθερές πεποιθήσεις που δεν βασίζονται στην πραγματικότητα. Η θεραπεία για την παραληρητική διαταραχή περιλαμβάνει συνήθως έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας.
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα, όπως η ρισπεριδόνη και η ολανζαπίνη, χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία των παραληρητικών ιδεών. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της έντασης και της συχνότητας των παραληρητικών ιδεών, καθώς και άλλων συμπτωμάτων της διαταραχής.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας που μπορεί να είναι χρήσιμη στη θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής. Αυτή η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να μάθουν να αναγνωρίζουν και να αμφισβητούν τις παραισθήσεις τους και να αναπτύσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης για τη διαχείριση των συμπτωμάτων τους.
Άλλες θεραπείες που μπορεί να είναι χρήσιμες στη θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνουν την οικογενειακή υποστηρικτική θεραπεία.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η νοσηλεία μπορεί να είναι απαραίτητη εάν το άτομο παρουσιάζει σοβαρά συμπτώματα ή κινδυνεύει να βλάψει τον εαυτό του ή άλλους. Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή συχνά δεν αναζητούν από μόνα τους θεραπεία για την πάθηση, επειδή τα περισσότερα άτομα με παραληρητική διαταραχή δεν συνειδητοποιούν ότι οι παραληρητικές τους ιδέες είναι προβληματικές ή λανθασμένες. Είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια λόγω άλλων καταστάσεων ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η θεραπεία για την παραληρητική διαταραχή μπορεί να είναι μια μακρά διαδικασία και μπορεί να χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα για να βελτιωθούν τα συμπτώματα. Είναι επίσης σημαντικό για τα άτομα με παραληρητική διαταραχή να λαμβάνουν συνεχή θεραπεία για τη διαχείριση των συμπτωμάτων τους και την πρόληψη υποτροπών.
Σημείωση
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η παραληρητική διαταραχή είναι μια κατάσταση ψυχικής υγείας. Όπως συμβαίνει με όλες τις καταστάσεις ψυχικής υγείας, η αναζήτηση βοήθειας αμέσως μόλις εμφανιστούν τα συμπτώματα μπορεί να συμβάλει στη μείωση των διαταραχών στη ζωή. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να προσφέρουν σχέδια θεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των σκέψεων και των συμπεριφορών.